Ísland hækkar um tvö sæti í samkeppnishæfni á milli ára

Ísland situr í 15. sæti í samkeppnishæfni árið 2025 og hækkar um tvö sæti á milli ára samkvæmt úttekt IMD á samkeppnis­hæfni alls 69 ríkja (mynd 1). Úttektin er ein umfangsmesta sinnar tegundar og metur getu ríkja til að skapa verðmæti og góð lífskjör til frambúðar.

Ísland hefur hækkað um 15 sæti í samkeppnishæfni frá 2010

Samkeppnishæfni Íslands hefur aukist til muna undanfarin 15 ár en Ísland sat í 30. sæti árið 2010. Við höfum þannig sótt hratt á Norðurlöndin en þau hafa lengi vel skipað sér á meðal samkeppnishæfustu ríkja heims. Árið 2025 er Danmörk í 4. sæti, Svíþjóð í 8. sæti, Noregur er í 12. sæti og Finnland 14., aðeins einu sæti ofar en Ísland.

Tveir af fjórum meginþáttum hækka mikið

Ísland stendur framarlega í þremur af fjórum meginþáttum úttektarinnar. Það eru skilvirkni atvinnulífsins, samfélags­legum innviðum og skilvirkni hins opinbera. Á milli ára hækkar skilvirkni atvinnulífs mest, eða um þrjú sæti milli ár, en efnahagsleg frammistaða hækkar einnig um eitt sæti (mynd 2). Þá er staða samfélagslegra innviða óbreytt milli ára á meðan skilvirkni hins opinbera lækkar um eitt sæti.

Bætt samkeppnishæfni Íslands undanfarin 15 ár skýrist af miklum framförum í tveimur af fjórum meginþáttum úttektarinnar. Annars vegar í skilvirkni hins opinbera sem hækkaði um 30. sæti yfir tímabilið, úr því 48. sæti í það 18.. Hins vegar í skilvirkni atvinnulífsins sem hefur aukist mikið og hækkað um 23. sæti yfir sama tímabil, úr 33. sæti í 10. sæti.

Á sama tíma hefur Íslandi farið aftur í tveimur meginþáttum. Annars vegar í efna­hagslegri frammistöðu þar sem við höfum fallið um eitt sæti og sitjum í 52. sæti í ára. Okkur gekk best á þennan mælikvarða árið 2016 þegar við vorum í 29. sæti. Þá föllum við um þrjú sæti í samfélagslegum innviðum, úr 9. sæti í 12. sæti, en samfélagslegir innviðir voru lengi vel helsti styrkleiki Íslands.

Skilvirkni atvinnulífs okkar helsti styrkleiki

Skilvirkni atvinnulífs hækkar um þrjú sæti frá síðasta ári og sitjum nú í 10. sæti. Þar eru helstu framfarirnar vegna bættrar stöðu í stjórnarháttum fyrirtækja þar sem sitjum nú í 1. sæti fremst meðal þjóða. Þá hækka viðhorf og gildismat og fjármögnun fyrirtækja um 5 sæti milli ára.

Efnahagsleg frammistaða hækkar um eitt sæti milli ára en þar er Ísland í 52. sæti. Framfarirnar skýrast af bættri stöðu innlendrar efnahags. Þá stöndum við framarlega á þá mælikvarða sem snúa að atvinnustigi en annars erum við neðarlega á aðra mælikvarða efnahagslegrar frammistöðu. 

Skilvirkni hins opinbera lækkar um eitt sæti milli ára og situr Ísland í 18. sæti. Þannig fer Íslandi aftur þrátt fyrir að enginn undirþáttur lækki í sætisröð. Það orsakast af breytingum milli stöðu ríkjanna á heildarlistanum.

Staða samfélagslegra innviða er óbreytt milli ára en lengi vel þeir verið einn helsti styrkleiki Íslands í úttektinni. Helstu framfarirnar eru í tæknilegum innviðum sem hækka um 7 sæti milli ára.

Sviss aftur samkeppnishæfasta ríki heims

Árið 2025 er Sviss samkeppnishæfasta ríki heims sem hefur sætaskipti við Singapúr, sem var í fyrra á toppi listans, en skipar nú annað sætið (mynd 4). Hong Kong er í þriðja sæti og hækkar um tvö sæti milli ára. Danmörk skipar fjórða sætið og fellur um eitt sæti. Líkt og í fyrra er Danmörk samkeppnis­hæfasta Norðurlandið. Í fimmta sæti eru Sameinuðu Arabísku Furstadæmin (S.A.F.), sem hækka um tvö sæti á milli ára.

Líkt og áður sagði skipar Ísland sér í 15. sæti á lista yfir samkeppnishæfustu ríki heims. Fyrir ofan okkur eru Finnar, sem hækka um eitt sæti milli ára, en eru þó næst neðstir ef horft er til Norðurlandanna. Bandaríkin skipa 13. sæti listans og lækka um eitt sæti milli ára. Á eftir Íslandi í 16. sæti er Kína, sem fellur um tvö sæti á milli ára. Í 17. sæti er svo Sádi-Arabía, sem jafnframt fellur um eitt sæti milli ára.

Þau ríki sem reka lestina í ár eru Namibía, sem skipar næst neðsta sæti listans og hlýtur aðeins 37 af 100 stigum mögulegum. Í neðsta sæti er, líkt og í fyrra, Venesúela sem fær einungis 25 stig og er því örugglega í neðsta sætinu.

Stöndum Norðurlöndunum fjærst í efnahagslegri frammistöðu

Á milli Íslands og Norðurlandanna munar mestu í efnahagslegri frammistöðu og skilvirkni hins opinbera (mynd 5). Ísland er 25 sætum fyrir neðan Norðurlöndin í efnahagslegri frammistöðu og raðast fyrir neðan þau í öllum undirþáttum að atvinnustigi undanskildu.

Í tilfelli skilvirkni hins opinbera þá erum við 18 sætum fyrir neðan Norðurlöndin. Þrátt fyrir það er skattastefna hér á landi og samfélagsleg umgjörð metin samkeppnishæfari en á Norðurlöndunum, en viðskiptalöggjöf, opinber fjármál og stofnanaumgjörð eru metin samkeppnishæfari á Norðurlöndunum.

Fjórar tillögur til bættrar samkeppnishæfni

Viðskiptaráð hefur mótað tillögur í fjórum áhersluflokkum sem allar myndu bæta samkeppnishæfni Íslands og þannig auka hagsæld (mynd 6):

• Fjármál hins opinbera: Stjórnvöld ættu að skila draga úr hallarekstri og skila afgangi af rekstri hins opinbera, lækka skuldir og minnka þannig vaxtagreiðslur. Ríkissjóður gæti dregið úr skuldabyrði sinni með eignasölu. Átak í opinberum fjármálum myndi leiða til lægri verðbólgu og vaxta.
• Skattar: Með því að draga úr útgjöldum má skapa svigrúm til þess að lækka skatta. Það myndi hafa jákvæð áhrif á verðmætasköpun  með aukinni fjárfestingu og framleiðslu í hagkerfinu.
• Leikreglur: Með afnámi viðskiptahindrana og bættri umgjörð í samkeppnismálum gætu stjórnvöld stuðlað að auknu vöruúrvali og samkeppni hér á landi.
• Erlend fjárfesting: Stjórnvöld ættu að liðka sérstaklega fyrir erlendri fjárfestingu í gegnum einfaldara regluverk og skilvirkt eftirlit. Það myndi tryggja bætt aðgengi að fjármagni, aukinn þekkingarflutning til landsins og bætt lánakjör.

Viðauki: Könnun IMD

IMD viðskiptaháskólinn í Sviss hefur starfrækt rannsóknarstofnun um samkeppnishæfni þjóða heims frá árinu 1989. Stofnunin metur árlega samkeppnishæfi um 60 landa með það að leiðarljósi að gefa stjórnvöldum, fyrirtækjum og stofnunum upplýsingar um styrkleika og veikleika hagkerfanna. Viðskiptaráð hefur annast úttektina fyrir hönd Íslands frá því að landið tók fyrst þátt árið 2004.

IMD vinnur úttektina í samstarfi við stjórnvöld og félagasamtök þátttökuríkja. Hún byggir á fjórum meginþáttum og samanstendur af yfir 300 undirþáttum en tveir þriðju þeirra eru í formi haggagna sem safnað er af IMD og samstarfsaðilum í hverju ríki fyrir sig (mynd 7). Þriðjungur byggir á alþjóðlegri stjórnendakönnun sem um 6.200 stjórnendur fyrirtækja og annarra samtaka taka þátt í.