Alvarlegar athugasemdir gerðar við misræmi í skólakerfinu 

Lögfræðiálitið var unnið á lögmannsstofunni Juris að beiðni Viðskiptaráðs og er aðgengilegt hér. Þar kemur m.a. eftirfarandi fram: 

• Lagaleg skylda til jafnræðis og gagnsæis: Innritun í framhaldsskóla er stjórnvaldsákvörðun og þarf að byggjast á skýrum, málefnalegum viðmiðum. Hið opinbera hefur vissar lagalegar skyldur til að tryggja jafnan aðgang að menntun án mismununar. 
• Skortur á virku eftirliti með námsmati: Frá afnámi samræmdra prófa árið 2022 hefur ekki sjáanlega verið innleitt virkt eftirlit sem tryggir að skólaeinkunnir séu samanburðarhæfar. Gögn Menntamálastofnunar sýna að um 35% nemenda fá verulega hærri eða lægri lokaeinkunnir en þeir hefðu fengið í öðrum skólum. 
• Fyrirkomulag í andstöðu við jafnræðisreglu: Ef hvorki samræmd próf eru lögð fyrir né virkt eftirlit haft með samræmdu námsmati milli grunnskóla standa nemendur ekki jafnir að vígi við inntöku í framhaldsskóla – í andstöðu við jafnræðisreglu. 
• Óljós löggjöf um innritunarviðmið: Fyrirhugað frumvarp um innritun í framhaldsskóla er of óskýrt um hvaða viðmið skuli gilda og hvernig úthlutun takmarkaðra gæða eigi að fara fram. Slík óvissa getur leitt til brota á jafnræðisreglu. 

Viðskiptaráð óskar eftir viðbrögðum ráðherra við niðurstöðum álitsins auk skýringa á því hvernig ráðuneyti hans hyggst tryggja samræmi í námsmati og jafnræði nemenda óháð búsetu. Jafnframt óskar ráðið eftir því að umboðsmaður Alþingis hefji frumkvæðisrannsókn á framkvæmd samræmds námsmats og áhrifum þess á jöfn tækifæri barna til menntunar. 

„Þúsundir nemenda útskrifast úr grunnskóla ár hvert, en í dag standa þeir ekki jafnfætis þegar kemur að tækifærum til náms. Stjórnvöldum ber að tryggja að námsmat í grunnskólum og inntaka í framhaldsskóla byggi á samanburðarhæfum mælikvörðum, en ekki tilviljunum eins og í hvaða hverfi barn fæddist eða hvaða skóla það gekk í,“ segir Björn Brynjúlfur Björnsson, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs.